سیتوکینینها مشتقات پورینی از نیتروژن‌‌های آدنینی و آدنوزینی بوده که در نقاط مختلف گیاه مانند نوک ریشه نیز قابلیت تولید شدن دارند.
سیتوکینینها (Cytokinin) گروهی از هورمون‌های گیاهی هستند که بخصوص در تحریک تقسیم سلولی گیاهان مؤثرند. سیتوکینینها مانند زآتین، ۶-بنزیل‌آمینوپورین و کینتین همچنین در فرآیندهایی نظیر بزرگ شدن سلول، اندام زائی و تمایز دخالت دارند.
تاثیر هورمون سیتوکینین بر گیاهان
- محدود کردن ترشح هورمون اتیلن و عمل ضد پیری در اندام ها
- ایجاد شرایط بهینه برای گل انگیزی
- تسریع رشد زایشی با محلولپاشی آن بر روی جوانه های گل
- توسعه رشد رویشی از طریق تثسیم سلولی با محلولپاشی آن بر روی برگ ها
- تسهیل جذب مواد غذایی از خاک توسط ریشه
- افزایش مقاومت گیاه به تنش های محیطی
محصولات مبتی بر هورمون سیتوکینین
امروزه بسیاری از کودهای کشاورزی بر پایه هورمون سیتوکینین ساخته می شوند و همراه با دیگر مواد معدنی باعث رشد و نمو همه جانبه گیاهان در بعد رویشی و زایشی می شوند. همچنین در بسیاری از موارد این هورمون ها به صورت خالص نیز تولید می شوند تا با محلولپاشی بر روی گیاهان اثرات خود را بروز دهند.
در بسیاری از موارد هورمون های کشاورزی دخیل در رشد و نمو گیاهان از موادی مانند جلبک ها مشتق می شوند. به همین دلیل کودهای کشاورزی حاوی جلبک یا کودهای جلبک خالص دارای مقادیر بالایی از هورمون ها و تنوع در نوع آنها هستند.
استفاده از هورمون ها در شرایط عادی به عنوان توصیه عمومی در نظر گرفته نمی شود ولی در برخی از موارد مانند تنش های محیطی یا کم آبی و یا در مواردی که گیاه کشت شده قبلی دارای اثرات آللوپاتی در خاک است، استفاده از هورمون ها با مقدار معین بلامانع است (زیر نظر متخصص). متاسفانه در برخی از موارد استفاده ناصحیح و غیر اصولی از هورمون ها نه تنها باعث بهبود عملکرد یا رشد نشده، بلکه باعث ایجاد خسارت نیز می شود.
در بسیاری از موارد هورمون سیتوکینین قبل از کشت و به عنوان شکستن خواب بذر نیز استفاده می شوند. در این موارد تاثیر مخرب آنها بسیار کاهش می یابد.
